سرمایه اجتماعی «فرهنگ داوطلبی»

فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر، خدمت داوطلبانه را این گونه تعریف می‌کند: «خدمت داوطلبانه، خدمتی است که فرد داوطلب، آن را با میل و اختیار انجام می‌دهد و نه به علت عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که بر او تحمیل شده باشد و هدف از آن، ارائه خدمات به مردم آسیب پذیر جامعه است، نه کسب منافع مادی.»

از جمله عوامل مؤثر در اشاعه فرهنگ بشر دوستی و نوع دوستی، فعالیت‌های داوطلبانه است ازسوی انسان‌هایی که زندگی شان را وقف بهبود زندگی مردم و ساختن آینده‌ای بهتر برای دیگران می‌کنند.

این فعالیت‌های داوطلبانه بدون چشمداشت مالی و مادی و صرفا برگرفته از فطرت انسانی و آموزه‌های دینی انجام می‌شود و‌ می‌تواند تأثیر فراوانی بر همه ابعاد جامعه به ویژه حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و ... بگذارد.

مشارکت داوطلبانه مردم در فعالیت‌های اجتماعی و عام المنفعه، نقش مؤثری در توسعه پایدار جوامع دارد و باید تلاش کنیم که این سرمایه‌های اجتماعی را افزایش دهیم. طبیعتا با افزایش این سرمایه اجتماعی، ارائه کمک‌های انسان دوستانه به نیازمندان افزایش خواهد یافت که این خود علاوه بر کاهش مشکلات و معضلات جامعه، بر افزایش اعتماد عمومی و مشارکت سایر اقشار جامعه اثر دارد.

در واقع در برابر تفکر لیبرال سرمایه داری که منفعت را در برابر کار اصل می‌داند، این فعالیت داوطلبانه است که از ارزش‌های انسانی دفاع می‌کند و‌ می‌تواند فرهنگ مشارکت و مسئولیت پذیری اجتماعی را گسترش دهد و فرصت مناسبی را برای نقش آفرینی داوطلبانه آحاد جامعه در عرصه‌های ملی، حوادث طبیعی و بحران‌های اجتماعی ایجاد کند.

از دیگر کارکرد‌های فعالیت داوطلبانه می‌توان به کاهش آسیب‌ها و نابرابری‌های اجتماعی، تقویت همبستگی ملی، ارتقای سطح تاب آوری جامعه و ... اشاره کرد. قرآن در همین راستا مى فرماید: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ»؛ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎی ﺧﻮﺏ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ یکدﻳﮕﺮ ﻛﻤﮏ ﻛﻨﻴﺪ.

جایی دیگر امام علی (ع) می‌فرمایند: «طوبی لِمَن أحسَن إلَی الِعبادِ و تَزَوَّدَ لِلمَعادِ»؛ خوشا به حال آن کسی که به بندگان خدا نیکی کند و برای آخرت خود زاد و توشه برگیرد. این روایت نشان می‌دهد فعالیت‌های داوطلبانه در آموزه‌های دینی ما نیز نقش برجسته‌ای دارد؛ لذا با توجه به اهمیت فعالیت‌های داوطلبانه و تأثیر مثبت آن بر جامعه، باید برای بهره مندی از این ظرفیت برنامه ریزی کرد و برای ترویج کار داوطلبانه با تأکید بر فرهنگ هر منطقه و استفاده از ظرفیت‌های مختلف داوطلبی و هم افزایی بیشتر بین سمن‌های دخیل در فعالیت‌های داوطلبانه، اقدامات مؤثرتری انجام داد تا به صورت هدفمند در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی بتوان خدمات مؤثرتری را ارائه کرد.